Jak wynika z dużego, wielomodelowego badania opublikowanego w czasopiśmie Science, globalna różnorodność biologiczna spadła w XX wieku od 2% do 11% z powodu samej zmiany sposobu użytkowania gruntów. Prognozy pokazują, że zmiany klimatyczne mogą stać się główną przyczyną spadku różnorodności biologicznej do połowy XXI wieku.
Analiza została przeprowadzona przez Niemieckie Centrum Integracyjnych Badań nad Różnorodnością Biologiczną (iDiv) i Uniwersytet Martina Lutra w Halle-Wittenberg (MLU) i jest największym jak dotąd tego typu badaniem modelowym. Naukowcy porównali trzynaście modeli oceny wpływu zmiany użytkowania gruntów i zmiany klimatu na cztery różne wskaźniki różnorodności biologicznej, a także na dziewięć usług ekosystemowych.
GLOBALNA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA MOGŁA ZMNIEJSZYĆ SIĘ O 2% DO 11% Z WYŁĄCZNIE ZMIANY UŻYTKOWANIA GRUNTÓW
Według Międzyrządowej Platformy ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES) zmianę sposobu użytkowania gruntów uznaje się za największy czynnik wpływający na zmianę różnorodności biologicznej. Naukowcy są jednak podzieleni co do tego, jak bardzo różnorodność biologiczna zmieniła się w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Aby lepiej odpowiedzieć na to pytanie, badacze stworzyli model wpływu zmiany użytkowania gruntów na różnorodność biologiczną w XX wieku. Ustalili, że globalna różnorodność biologiczna mogła zmniejszyć się od 2% do 11% z powodu samej zmiany sposobu użytkowania gruntów. Rozpiętość ta obejmuje zakres czterech wskaźników różnorodności biologicznej1 obliczonych za pomocą siedmiu różnych modeli.
„Uwzględniając w naszym modelu wszystkie regiony świata, byliśmy w stanie wypełnić wiele martwych punktów i odpowiedzieć na krytykę innych podejść do pracy z fragmentarycznymi i potencjalnie stronniczymi danymi” – mówi pierwszy autor, profesor Henrique Pereira, szef grupy badawczej w iDiv i MLU. „Każde podejście ma swoje zalety i wady. Wierzymy, że nasze podejście do modelowania zapewnia najbardziej wszechstronne oszacowanie trendów w zakresie różnorodności biologicznej na świecie”.
MIESZANE TENDENCJE DLA USŁUG EKOSYSTEMOWYCH
Korzystając z innego zestawu pięciu modeli, badacze obliczyli także równoczesny wpływ zmiany sposobu użytkowania gruntów na tzw. usługi ekosystemowe, tj. korzyści, jakie natura zapewnia człowiekowi. W ubiegłym stuleciu odkryli ogromny wzrost świadczenia usług ekosystemowych, takich jak produkcja żywności i drewna. Natomiast regulujące usługi ekosystemowe, takie jak zapylanie, retencja azotu czy sekwestracja węgla, uległy umiarkowanemu pogorszeniu.
WŁĄCZENIE ZMIANY KLIMATU I UŻYTKOWANIA GRUNTÓW MOŻE PROWADZIĆ DO UTRATY RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ WE WSZYSTKICH REGIONACH ŚWIATA
Naukowcy zbadali także, w jaki sposób różnorodność biologiczna i usługi ekosystemowe mogą ewoluować w przyszłości. Na potrzeby tych prognoz do swoich obliczeń dodali zmianę klimatu jako rosnącą siłę napędową zmiany różnorodności biologicznej.
Z ustaleń wynika, że zmiana klimatu może dodatkowo obciążyć różnorodność biologiczną i usługi ekosystemowe. Chociaż zmiana użytkowania gruntów pozostaje istotna, zmiana klimatu może stać się najważniejszym czynnikiem powodującym utratę różnorodności biologicznej do połowy stulecia. Naukowcy ocenili trzy powszechnie stosowane scenariusze – od zrównoważonego rozwoju po scenariusz o wysokiej emisji. We wszystkich scenariuszach łączny wpływ zmiany użytkowania gruntów i zmiany klimatu skutkuje utratą różnorodności biologicznej we wszystkich regionach świata.
Chociaż ogólna tendencja spadkowa jest stała, istnieją znaczne różnice w poszczególnych regionach świata, modelach i scenariuszach.
PROJEKCJE NIE SĄ PRZEWIDYWANIAMI
„Celem scenariuszy długoterminowych nie jest przewidzenie tego, co się stanie” – mówi współautorka dr Inês Martins z Uniwersytetu w Yorku. „Należy raczej zrozumieć alternatywy i w związku z tym unikać tych trajektorii, które mogą być najmniej pożądane, i wybrać te, które przynoszą pozytywne wyniki. Trajektorie zależą od wybranej przez nas polityki, a decyzje te są podejmowane dzień po dniu”. Martins był współkierownikiem analiz modeli i jest absolwentem iDiv i MLU.
Autorzy zauważają również, że nawet najbardziej zrównoważony scenariusz nie uwzględnia wszystkich polityk, które można wdrożyć w celu ochrony różnorodności biologicznej w nadchodzących dziesięcioleciach. Na przykład wykorzystanie bioenergii, jeden z kluczowych elementów scenariusza zrównoważonego rozwoju, może przyczynić się do łagodzenia zmiany klimatu, ale jednocześnie może ograniczyć siedliska gatunków. Natomiast w żadnym ze scenariuszy nie rozważano środków mających na celu zwiększenie efektywności i zasięgu obszarów chronionych lub ponownego zdziczenia na dużą skalę
MODELE POMAGAJĄ IDENTYFIKOWAĆ SKUTECZNE POLITYKI
Zdaniem naukowców ocena wpływu konkretnych polityk na różnorodność biologiczną pomaga zidentyfikować te polityki, które są najskuteczniejsze w zakresie ochrony i promowania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych. „Z pewnością istnieją niepewności dotyczące modelowania” – dodaje Pereira. „Mimo to nasze ustalenia wyraźnie pokazują, że obecna polityka jest niewystarczająca, aby osiągnąć międzynarodowe cele w zakresie różnorodności biologicznej. Potrzebujemy wznowienia wysiłków, aby poczynić postępy w rozwiązaniu jednego z największych problemów na świecie, jakim jest zmiana różnorodności biologicznej spowodowana przez człowieka”.
1globalne bogactwo gatunków, lokalne bogactwo gatunków, średni zasięg siedlisk gatunków, nienaruszony stan różnorodności biologicznej