Skały w Namibii zdobią setki wizerunków z epoki kamienia, nie tylko przedstawiających ślady zwierząt i ludzi, ale także ślady zwierząt. Do tej pory były one w dużej mierze zaniedbywane, ponieważ badaczom brakowało wiedzy wymaganej do ich interpretacji. Archeolodzy z Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg (FAU) i Uniwersytetu w Kolonii współpracowali teraz z ekspertami w dziedzinie tropienia zwierząt z Nyae Nyae Conservancy w Tsumkwe w Namibii, aby bardziej szczegółowo zbadać wyryte ślady zwierząt na sześciu ścianach skalnych. i byli w stanie określić szczegółowe informacje na temat gatunku, wieku, płci, kończyn, strony ciała, toru jazdy i względnego kierunku śladów.
W górach Doro !nawas na pustyni Namib w północno-zachodniej środkowej Namibii roślinność jest rzadka, a drzewa i krzewy rosną zazwyczaj tylko wzdłuż małych, suchych koryt rzek. Jednak dzięki różnym stałym wodopojom występuje niezwykle duża liczba różnych zwierząt: skoczkowate, żyrafy, słonie, lwy i lamparty przemierzają ten obszar. Obecnie teren ten pozostaje nietknięty przez człowieka. Nie jest zamieszkany ani w żaden inny sposób użytkowany. W przeszłości była to jednak inna historia. Liczne przykłady sztuki naskalnej przedstawiającej zwierzęta, a także ślady ludzkich stóp i śladów zwierząt świadczą o tym, że w przeszłości żyli tu myśliwi i zbieracze z epoki kamienia.
Do tej pory archeolodzy byli w stanie jedynie zinterpretować gatunki zwierząt przedstawionych w sztuce naskalnej. Ślady zwierząt zwykle klasyfikowano razem z abstrakcyjnymi symbolami. „Naukowcy do tej pory całkowicie ignorowali fakt, że ślady i ślady są również cennym źródłem informacji” – wyjaśnia dr Andreas Pastoors z Instytutu Prehistorii i Protohistorii FAU. Dlatego też wraz ze swoimi kolegami z FAU, profesorem dr Thorstenem Uthmeierem i dr Tilmanem Lenssen-Erz z Afrykańskiego Instytutu Badawczego na Uniwersytecie w Kolonii, Pastoors przyjął nowe podejście, łącząc zachodnią naukę archeologiczną z rodzimą wiedzą w innowacyjnym projekcie badawczym. Projekt rozpoczął się w 2013 r., kiedy eksperci tropiący San z Namibii odczytali ludzkie ślady na dnie jaskiń we Francji ozdobionych sztuką naskalną z epoki lodowcowej. Teraz wraz z namibijskimi ekspertami od tropienia, Tsamgao Ciqae, Ui Kxuntą i Thui Thao z Nyae Nyae Conservancy w Namibii, trzej badacze rozbili obóz na około tydzień w górach Doro !nawas i zbadali sześć ścian skalnych przedstawiających szczególnie dużą liczbę śladów ludzkich i zwierząt.
Badane ściany skalne znajdują się na skraju obszaru przypominającego krater o średnicy około jednego kilometra w górach Doro !nawas. „Na górnej krawędzi znajdują się duże głazy o płaskiej powierzchni, które ludzie w epoce kamienia dekorowali sztuką naskalną” – wyjaśnia Pastoors. Sztuka naskalna przedstawia różne motywy, od ludzkich śladów po ludzi i zwierzęta, takie jak słonie, żyrafy, nosorożce i strusie. „Te obrazy są łatwo rozpoznawalne przez zachodnich archeologów” – mówi Pastoors. Przedstawiają jednak także ślady zwierząt, które do tej pory były klasyfikowane jedynie razem z abstrakcyjnymi symbolami. „Patrząc z perspektywy historii sztuki zachodniej, badacze nie są w stanie niczego rozpoznać na tych obrazach, gdyż brakuje im odpowiedniej wiedzy. Z tego powodu ślady nie zostały jeszcze ocenione jako czytelne źródło informacji, co z kolei doprowadziło do stworzenia mylących hierarchii w odniesieniu do wartości poszczególnych obrazów.”
Cennym źródłem informacji są ilustracje przedstawiające ślady zwierząt z epoki kamienia
Opublikowane obecnie badanie przeciwdziała tej tendencji. Tsamgao Ciqae, Ui Kxunta i Thui Thao odkryli zaskakujące szczegóły w sztuce naskalnej. Na ponad 90 proc. z 513 przeanalizowanych zdjęć udało się określić gatunek, przedział wiekowy, płeć, konkretne kończyny, stronę ciała oraz kierunek śladów zwierząt lub śladów ludzkich stóp. Co ciekawe, ślady zwierząt wskazywały na większą różnorodność gatunków niż te na zdjęciach zwierząt przedstawionych z profilu w sztuce naskalnej w sąsiednich regionach. Zespołowi badaczy udało się zidentyfikować 20 kolejnych gatunków zwierząt na podstawie śladów zwierząt, od świnki buszowej, bawołu, małpy i karakala, po różne typy antylop (dujker, kozioł, antylopa dereszowata, koziorożec) po gatunki ptaków, takie jak czerwono- czubaty korhaan i marabut. Dość zaskakującym aspektem jest to, że niektóre z tych gatunków wymagają bardziej wilgotnych warunków niż te występujące w tej części Namibii, przynajmniej obecnie. Ale w takim razie dlaczego rysowali je artyści epoki kamienia? Skąd o nich wiedzieli? „Nie możemy odpowiedzieć na te pytania, biorąc pod uwagę obecny stan badań” – przyznaje Pastoors. Jest jednak prawdopodobne, że artyści znali inne regiony o gorszych warunkach środowiskowych, ponieważ góry Doro !nawas były podobnie suche jak dzisiaj”.
Ponadto analizy pokazują wzorce, które są w oczywisty sposób wynikiem preferencji kulturowych. Obejmuje to na przykład względny kierunek poszczególnych śladów zwierząt, który eksperci od tropienia byli w stanie rozszyfrować na podstawie zdjęć. „Wysłaliśmy wirtualny zegar na ścianę skalną, a następnie zanotowaliśmy kierunek torów zgodnie z godzinami na tarczy zegara”. Wynik: większość utworów wskazywała w górę, w kierunku godziny 12, tylko kilka wskazywało w dół, w kierunku godziny 6. Jedynym wyjątkiem były ślady zebry. Przedstawiano ich podróżujących we wszystkich kierunkach. „To naprawdę ekscytujące widzieć, że ślady zwierząt mogą dostarczyć nam znacznie więcej informacji, niż początkowo sądziliśmy” – podsumowuje Pastoors.
Dla niego badanie jest także „kolejnym potwierdzeniem faktu, że wiedza tubylców wraz z obszernymi spostrzeżeniami z wielu różnych dziedzin tematycznych może wnieść cenny wkład w rozwój badań archeologicznych”.