Z nowego badania wynika, że środki ochronne skutecznie powstrzymały spadek populacji słoni afrykańskich sawanny w Afryce Południowej, jednak według nowego badania tendencja ta jest zróżnicowana lokalnie.
Dowody sugerują, że długoterminowe rozwiązanie problemu przetrwania słoni wymaga nie tylko ochrony obszarów, ale także połączenia ich w celu umożliwienia naturalnej stabilizacji populacji – twierdzi międzynarodowy zespół badawczy.
Ich badanie, opublikowane 5 stycznia w recenzowanym czasopiśmie Science Advances, zebrało szacunki z ankiet i obliczyło stopy wzrostu dla ponad 100 populacji słoni w Afryce Południowej w latach 1995-2020, co stanowi szacunkowo 70% światowej populacji słoni sawannowych.
„To najbardziej wszechstronna analiza tempa wzrostu jakiejkolwiek populacji dużych ssaków na świecie” – powiedział współautor Rob Guldemond, dyrektor Jednostki Badań Ekologicznych ds. Ochrony Środowiska (CERU) na Uniwersytecie w Pretorii w Republice Południowej Afryki.
Ogólnie wyniki badania są pozytywne: obecnie żyje ta sama liczba słoni, co 25 lat temu, co jest rzadkim sukcesem w zakresie ochrony przyrody w czasach, gdy planeta szybko traci różnorodność biologiczną. Jednak schemat ten nie jest spójny we wszystkich regionach. Na niektórych obszarach, takich jak południowa Tanzania, wschodnia Zambia i północne Zimbabwe, nastąpił poważny spadek z powodu nielegalnego kłusownictwa w kości słoniowej. Z kolei populacja w innych regionach, takich jak północna Botswana, gwałtownie rośnie.
„Jednak niekontrolowany wzrost niekoniecznie jest dobrą rzeczą” – mówi współautor badania Stuart Pimm, profesor ochrony przyrody Doris Duke na Duke University w Północnej Karolinie. „Gwałtownie rosnące populacje mogą przerosnąć i uszkodzić lokalne środowisko, a także okazać się trudne do zarządzania, co stwarza zagrożenie dla ich długoterminowej stabilności” – mówi Pimm.
Oprócz udokumentowania lokalnych wskaźników wzrostu zespół przyjrzał się także cechom lokalnych populacji, aby określić, co sprawia, że są one stabilne, czyli nie rosną, ani nie maleją.
Populacje słoni w dobrze chronionych, ale odizolowanych parkach, czasami nazywane „fortecą ochrony”, szybko rosną w przypadku braku zagrożeń, ale na dłuższą metę są niezrównoważone. Te słonie będą prawdopodobnie wymagać przyszłych interwencji ochronnych, takich jak translokacja lub kontrola urodzeń, które są zarówno kosztownymi, jak i intensywnymi przedsięwzięciami.
Zespół odkrył, że najbardziej stabilne populacje występują na dużych, kluczowych obszarach otoczonych strefami buforowymi. Obszary podstawowe wyznaczają wysoki poziom ochrony środowiska i minimalny wpływ człowieka, natomiast strefy buforowe umożliwiają prowadzenie niektórych działań, takich jak zrównoważone rolnictwo, leśnictwo czy polowanie na trofea. W przeciwieństwie do wyspiarskich fortec, główne obszary są połączone z innymi parkami, umożliwiając stadom naturalne przemieszczanie się.
„Najważniejsze jest to, że potrzebne jest połączenie obszarów o bardziej stabilnych populacjach podstawowych, połączonych z bardziej zmiennymi obszarami buforowymi” – powiedział główny autor Ryan Huang, doktor Duke. obecnie prowadzi badania podoktorskie w CERU.
„Te bufory absorbują imigrantów, gdy populacja rdzenia jest zbyt duża, ale zapewniają także drogi ucieczki, gdy słonie stają w obliczu złych warunków środowiskowych lub innych zagrożeń, takich jak kłusownictwo” – powiedział Huang.
Łączenie obszarów chronionych oznacza, że słonie mogą swobodnie wchodzić i wychodzić. Pozwala to na osiągnięcie naturalnej równowagi bez interwencji człowieka, oszczędzając działaczom na rzecz ochrony przyrody wykorzystywania ich ograniczonych zasobów w celu utrzymania równowagi.
„Nawoływanie do łączenia parków nie jest czymś nowym. Wielu tak zrobiło” – powiedział Huang. „Ale, co zaskakujące, jak dotąd nie opublikowano wielu dowodów na jego skuteczność. To badanie pomaga określić ilościowo, dlaczego to działa”.
„Łączenie obszarów chronionych jest niezbędne dla przetrwania afrykańskich słoni sawannowych oraz wielu innych gatunków zwierząt i roślin” – stwierdziła Celesté Maré, współautorka i doktorantka na Uniwersytecie w Aarhus w Danii. „Populacje mające więcej możliwości przemieszczania się są zdrowsze i stabilniejsze, co jest ważne, biorąc pod uwagę niepewną przyszłość związaną ze zmianami klimatycznymi”.