Ludy polinezyjskie słyną z zaawansowanej technologii żeglarskiej i docierania do najbardziej odległych wysp na planecie na wieki przed tym, jak Europejczycy dotarli do obu Ameryk. Poprzez szybkie migracje na wschód, które są obecnie dobrze objęte badaniami archeologicznymi, społeczeństwa polinezyjskie zasiedliły praktycznie każdą wyspę, od Samoa i Tonga po Rapa Nui / Wyspę Wielkanocną na wschodzie, Hawai’i na północy i Aotearoa / Nową Zelandię na południu. Ale niewiele wiadomo o migracjach polinezyjskich na zachód od 180 południka.
Aby lepiej zrozumieć relacje między tymi polinezyjskimi społeczeństwami zachodniego Pacyfiku, Melanezji i Mikronezji – często określanymi jako „polinezyjskie odłamy” – multidyscyplinarny zespół naukowców przeanalizował sygnaturę geochemiczną kamiennych artefaktów zebranych w Vanuatu na Wyspach Salomona. i Karoliny w latach 1978-2019. Międzynarodowy zespół badawczy, kierowany przez Centre National de la Recherche Scientifique, był w stanie zidentyfikować geologiczne pochodzenie tych artefaktów po porównaniu ich składu geochemicznego i izotopowego z referencyjnymi zbiorami danych naturalnych skał i kamieniołomów archeologicznych w regionie.
Połączenie z ojczyzną Polinezji
Adzes to wszechstronne narzędzia skrawające porównywalne z siekierami. Spośród ośmiu toporów lub fragmentów topora, które przeanalizowali naukowcy, sześć pochodziło z tego samego dużego ufortyfikowanego kompleksu kamieniołomów Tatagamatau na wyspie Tutuila (samoa amerykańskie), która znajduje się ponad 2500 kilometrów dalej w ojczyźnie Polinezji. „Toporki Tatagamatau były jednymi z najbardziej rozpowszechnionych przedmiotów w Polinezji Zachodniej i Wschodniej, a pozyskiwanie toporów Taumako i Emae sugeruje wybuchy mobilności na duże odległości w kierunku Outliers, podobne do tych, które doprowadziły do osadnictwa w Polinezji Wschodniej” – mówi główny autor Aymeric Hermann, badacz w Centre National de la Recherche Scientifique i współpracownik naukowy w Departamencie Ewolucji Językowej i Kulturowej w Instytucie Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka. Hermann zwraca uwagę, że transport takich cennych społecznie przedmiotów – często przekazywanych z pokolenia na pokolenie wśród rodzin głównie polinezyjskich – sugeruje raczej starannie zaplanowane podróże niż przypadkowe lądowanie.
Geochemiczne badanie artefaktów kamiennych z polinezyjskich ostoi dostarcza również krytycznych informacji na temat transferów między wyspami między Polinezyjczykami a ich sąsiadami na zachodnim Pacyfiku, w szczególności między Wyspami Banksa a środkowym Vanuatu oraz między Bismarck a Wyspami Karoliny. Zespół podkreśla, że takie kontakty między wyspami są sygnałem, że polinezyjscy marynarze mogli odegrać ważną rolę w ponownej ocenie mobilności na duże odległości oraz w dystrybucji określonych przedmiotów i technologii kultury materialnej, takich jak toporki do muszli, krosno z tylnym paskiem i obsydianowe punkty wśród mozaiki społeczeństw wysp Pacyfiku na zachodnim Pacyfiku w ostatnim tysiącleciu naszej ery „Niedawne badanie opisuje obsydianowy punkt łodygi jako głównie pamiątkę znalezioną na wyspie Kapingamarangi z sygnaturą geochemiczną pasującą do obsydianowego źródła na wyspie Lou w Admiralicjach: to ekscytujące znalezisko, które przypomina naszą identyfikację płatka bazaltu z kontynentalnej części Nowej Brytanii na tym samym atolu” – dodaje Hermann.
Mobilność na duże odległości w przeszłości
W regionie Pacyfiku sourcing geochemiczny był szczególnie skuteczny w lokalizowaniu źródeł kamiennych artefaktów i śledzeniu transportu określonych przedmiotów przez odległe wyspy i archipelagi. Takie materialne dowody długodystansowych podróży między wyspami pokazują, że społeczeństwa wysp Pacyfiku nigdy nie były całkowicie odizolowane od siebie. Te wzorce interakcji są kluczowe dla naszego zrozumienia głęboko powiązanej historii systemów kulturowych na Pacyfiku.
W tym badaniu zastosowano atomową spektroskopię emisyjną i spektrometrię mas do pomiaru stężenia tlenków, pierwiastków śladowych i stosunków izotopów promieniotwórczych w celu identyfikacji pochodzenia geologicznego z dużą dokładnością. Dzięki współpracy ekspertów z dziedziny archeologii, geochemii i data science opracowano nowatorskie podejście do sourcingu geochemicznego, polegające na wykorzystaniu wspomaganych komputerowo porównań z ogólnodostępnymi bazami danych.