Po płetwalach błękitnych płetwale płetwale są największymi wielorybami na świecie – a ludzie polowali na oba gatunki niemal do wyginięcia. Po zakazie komercyjnego połowu wielorybów w 1976 r., zasoby tych długowiecznych, ale wolno rosnących stworzeń odbiły się: w czasopiśmie Scientific Reports naukowcy i filmowcy wspólnie prezentują filmy i zdjęcia dużych grup liczących do 150 ich historyczne obszary żerowania – więcej niż kiedykolwiek zostało to udokumentowane przed zastosowaniem nowoczesnych metod. Biorąc pod uwagę kluczową rolę tych wielorybów w recyklingu składników odżywczych, inne gatunki w ekosystemie Antarktydy, takie jak kryl, również mogą skorzystać na ich liczebności.
„Nigdy wcześniej nie widziałam tylu wielorybów w jednym miejscu i byłam absolutnie zafascynowana obserwowaniem, jak te ogromne grupy żerują” – zachwyca się prof. Bettina Meyer, biolog z Instytutu Alfreda Wegenera, Centrum Badań Polarnych i Morskich im. University of Oldenburg oraz Helmholtz Institute for Functional Marine Biodiversity, który jest współautorem aktualnego badania w Scientific Reports. Od marca do maja 2018 roku prowadziła ekspedycję z lodołamaczem Polarstern w rejonie Półwyspu Antarktycznego, podczas której obserwowano grupy liczące do 50, a nawet 70 finwali (Balaenoptera physalus quoyi).
Ekspedycja badała m.in. wpływ zmian klimatycznych na kryla antarktycznego, który stanowi podstawę antarktycznej sieci troficznej; dorastające do sześciu centymetrów. Maleńkie, bioluminescencyjne skorupiaki są głównym źródłem pożywienia dla ryb, pingwinów, fok i wielorybów. Podczas ekspedycji zespół kierowany przez pierwszą autorkę badań, dr Helenę Herr z Universität w Hamburgu, oraz zespół kamerzystów z BBC wspólnie wykorzystali pokładowy helikopter Polarstern do lotów badawczych, liczenia i filmowania stad wielorybów. Podczas 22 lotów zespół przemierzył łącznie 3251 kilometrów i liczył 100 grup finwali, składających się z jednego do czterech wielorybów każda. Ponadto zespół badaczy wielorybów obserwował pokład – i zauważył grupę ok. 30 tys. 50 wielorybów południowych w pobliżu Wyspy Słoni na Morzu Weddella na Półwyspie Antarktycznym, a później ponad 70 w tym samym miejscu. „Pobiegłam prosto do naszego monitora, który wykorzystuje akustyczne metody pomiarowe, aby pokazać obecność i wielkość rojów kryla w wodzie” – wspomina Bettina Meyer. „A na podstawie danych byliśmy w stanie zidentyfikować roje, a nawet zobaczyć, jak wieloryby na nie polowały”.
Ale wieloryby nie tylko jedzą kryla; przynoszą im również korzyści: odchody wielorybów użyźniają ocean, ponieważ zawarte w nim składniki odżywcze – takie jak żelazo, które jest stosunkowo rzadkie na Antarktydzie – są niezbędne do wzrostu fitoplanktonu (mikroalg) w wodzie. Z kolei fitoplankton jest źródłem pożywienia dla kryla. „Kiedy populacja wielorybów rośnie, zwierzęta przetwarzają więcej składników odżywczych, zwiększając produktywność Oceanu Południowego. To pobudza wzrost glonów, które ze swojej strony pochłaniają dwutlenek węgla z atmosfery poprzez fotosyntezę, zmniejszając stężenie CO2 w atmosferze” – Bettina Meyer wyjaśnia.
Odbudowa zasobów wielorybów wydaje się być trendem: rok po ekspedycji Polarstern zespół badawczy wielorybów i BBC wróciły na Elephant Island z wyczarterowanym statkiem i obserwowały do 150 zwierząt. „Nawet jeśli nadal nie znamy całkowitej liczby finwali w Antarktyce, ze względu na brak jednoczesnych obserwacji, może to być dobry znak, że prawie 50 lat po zakazie komercyjnego wielorybnictwa populacja finwali w Antarktyda się odbija” – mówi Bettina Meyer.
Tło Morze Weddella
Międzynarodowa Komisja ds. Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki (CCAMLR) ma na celu utworzenie sieci morskich obszarów chronionych (MPA) na Oceanie Południowym. Unia Europejska (UE) po raz pierwszy złożyła wniosek o MPA na Morzu Weddella, w sektorze atlantyckim Oceanu Południowego, w ramach CCAMLR w 2016 r. Dane naukowe dotyczące tego wniosku zostały zebrane i ocenione przez ekspertów z Instytutu Alfreda Wegenera. Wniosek o zastosowanie Weddella Sea MPA jako schronienia dla gatunków zimnolubnych jest wspierany przez wiele państw, ale nie został jeszcze zatwierdzony przez CCAMLR.
Wideo: https://youtu.be/OogZ_cF-_Pk