Ogólnie rzecz biorąc, zęby żab nie są czymś godnym uwagi – wyglądają jak spiczaste, małe ukłucia wyściełające górną szczękę. Ale jedna grupa żab zamieszkujących strumienie w Azji Południowo-Wschodniej ma dziwne przystosowanie: dwa kościste „kły” wystające z ich dolnej szczęki. Używają tych kłów do walk między sobą o terytorium i partnerów, a czasami nawet do polowania na ofiary o twardej skorupie, takie jak gigantyczne stonogi i kraby. W nowym badaniu opublikowanym w czasopiśmie PLOS ONE naukowcy opisali nowy gatunek żaby zębowej: najmniejszy, jaki kiedykolwiek odkryto.
„Ten nowy gatunek jest malutki w porównaniu z innymi żabami kłowymi na wyspie, na której został znaleziony, ma mniej więcej jedną ćwiartkę” – mówi Jeff Frederick, badacz ze stopniem doktora w Field Museum w Chicago i główny autor badania, który przeprowadził badania jako doktorant na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. „Wiele żab w tym rodzaju to gatunki olbrzymie, ważące do dwóch funtów. W sumie ten nowy gatunek waży mniej więcej tyle samo, co moneta”.
We współpracy z Muzeum Zoologii Bogor zespół z laboratorium McGuire w Berkeley znalazł żaby na Sulawesi, surowej, górzystej wyspie stanowiącej część Indonezji. „To gigantyczna wyspa z rozległą siecią gór, wulkanów, nizinnych lasów deszczowych i lasów mglistych w górach. Obecność wszystkich tych różnych siedlisk oznacza, że wielkość różnorodności biologicznej wielu roślin i zwierząt, którą tam spotykamy, jest nierealna… rywalizującymi miejscami, takimi jak Amazonka” – mówi Frederick.
Podczas wędrówki przez dżunglę członkowie wspólnego amerykańsko-indonezyjskiego zespołu badawczego zajmującego się płazami i gadami zauważyli coś nieoczekiwanego na liściach sadzonek drzew i głazów pokrytych mchem: gniazda żabich jaj.
Żaby są płazami i składają jaja otoczone galaretką, a nie twardą, ochronną skorupą. Aby zapobiec wysychaniu jaj, większość płazów składa jaja w wodzie. Ku zaskoczeniu zespołu badawczego, kilka stóp nad ziemią obserwowali lądowe masy jaj na liściach i omszałych głazach. Niedługo potem zaczęły widzieć same małe, brązowe żaby.
„Zwykle szukając żab skanujemy brzegi strumieni lub brodzimy w strumieniach, aby dostrzec je bezpośrednio w wodzie” – mówi Frederick. „Jednak po wielokrotnym monitorowaniu gniazd zespół zaczął zauważać towarzyszące im żaby siedzące na liściach i przytulające swoje małe gniazda”. Ten bliski kontakt z jajami pozwala rodzicom żab pokrywać jaja związkami, które utrzymują je wilgotne i wolne od zanieczyszczeń bakteryjnych i grzybiczych.
Bliższe badanie rodziców płazów ujawniło nie tylko, że byli to mali członkowie rodziny żab kłowych, wyposażonych w ledwo widoczne kły, ale że wszystkie żaby opiekujące się lęgami jaj były płci męskiej. „Zachowanie samców chroniących jaja nie jest całkowicie nieznane u wszystkich żab, ale jest raczej rzadkie” – mówi Frederick.
Frederick i jego współpracownicy wysuwają hipotezę, że niezwykłe zachowania reprodukcyjne żab mogą również mieć związek z ich mniejszymi niż zwykle kłami. Niektórzy krewni żab mają większe kły, co pomaga im odeprzeć konkurencję o miejsca wzdłuż rzeki, w których mogą składać jaja w wodzie. Ponieważ te żaby wykształciły sposób składania jaj z dala od wody, mogły utracić potrzebę posiadania tak dużych, imponujących kłów. (Nazwa naukowa nowego gatunku to Limnonectes phyllofolia; phyllofolia oznacza „gniazdujący liście”).
„To fascynujące, że podczas każdej kolejnej wyprawy na Sulawesi wciąż odkrywamy nowe i różnorodne sposoby reprodukcji” – mówi Frederick. „Nasze odkrycia podkreślają również znaczenie ochrony tych wyjątkowych siedlisk tropikalnych. Większość zwierząt żyjących w miejscach takich jak Sulawesi jest dość wyjątkowa, a niszczenie siedlisk jest stale pojawiającym się problemem ochronnym mającym na celu zachowanie hiperróżnorodności gatunków, które tam spotykamy Poznanie zwierząt takich jak te żaby, których nie można spotkać nigdzie indziej na Ziemi, pomaga uzasadnić potrzebę ochrony tych cennych ekosystemów”.