Różnorodność systemów rodzinnych w społeczeństwach prehistorycznych zawsze fascynowała naukowców. Przełomowe badanie przeprowadzone przez antropologów z Moguncji i międzynarodowy zespół archeologów dostarcza nowych informacji na temat pochodzenia i struktury genetycznej prehistorycznych społeczności rodzinnych.
Naukowcy Jens Blöcher i Joachim Burger z Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji (JGU) przeanalizowali genomy szkieletów z dalszej rodziny z nekropolii z epoki brązu na rosyjskim stepie. Kopiec „Nieplujewskiego” sprzed 3800 lat został odkopany kilka lat temu i znajduje się na geograficznej granicy Europy i Azji. Korzystając z genomiki statystycznej, rozszyfrowano relacje rodzinne i małżeńskie w tym społeczeństwie. Badania przeprowadzono we współpracy z archeologami z Jekaterynburga i Frankfurtu a. M. i był częściowo wspierany finansowo przez Niemiecką Fundację Badawczą (DFG) i Rosyjską Fundację Naukową (RSCF).
Badany kurhan (kopiec) był grobem sześciu braci, ich żon, dzieci i wnuków. Prawdopodobnie najstarszy brat miał ośmioro dzieci i dwie żony, z których jedna pochodziła z azjatyckich regionów stepowych na wschodzie. Pozostali bracia nie wykazywały żadnych oznak poligamii i prawdopodobnie żyli monogamicznie ze znacznie mniejszą liczbą dzieci.
Fascynujące zdjęcie prehistorycznej rodziny
„Miejsce pochówku stanowi fascynujący obraz prehistorycznej rodziny” – wyjaśnia Jens Blöcher, główny autor badania. „To niezwykłe, że pierworodny brat najwyraźniej miał wyższy status i tym samym większe szanse na potomstwo. Prawo pierworodnego płci męskiej wydaje się nam znajome, znane jest np. ze Starego Testamentu, ale także z arystokracji w historyczna Europa”.
Dane genomiczne ujawniają jeszcze więcej. Większość kobiet pochowanych w kurhanie to imigrantki. Siostry pochowanych braci z kolei znalazły nowe domy gdzie indziej. Joachim Burger, starszy autor badania, wyjaśnia: „Mobilność małżeństw kobiet to powszechny wzorzec, który ma sens z ekonomicznego i ewolucyjnego punktu widzenia. Podczas gdy jedna płeć pozostaje lokalna i zapewnia ciągłość linii rodzinnej i majątku, druga zawiera związek małżeński od na zewnątrz, aby zapobiec chowowi wsobnemu.”
Różnorodność genomowa prehistorycznych kobiet była większa niż mężczyzn
W związku z tym genetycy populacyjni z Moguncji odkryli, że różnorodność genomowa prehistorycznych kobiet była większa niż w przypadku mężczyzn. Kobiety, które weszły w związek małżeński z rodziną, pochodziły zatem z większego obszaru i nie były ze sobą spokrewnione. W nowej ojczyźnie poszły za mężami do grobu. Z tego autorzy wnioskują, że u Nieplujewskiego istniała zarówno „patrylinearność”, czyli przekazywanie lokalnych tradycji przez linię męską, jak i „patrylokalność”, czyli miejsce zamieszkania rodziny jest miejscem zamieszkania mężczyzn.
„Archeologia pokazuje, że 3800 lat temu ludność południowego ZaUralu zajmowała się hodowlą bydła i obróbką metali i utrzymywała się głównie z produktów mlecznych i mięsnych” – komentuje Swietłana Szarapowa, archeolog z Jekaterynburga i kierownik wykopalisk, dodając: „stan stan zdrowia pochowanej tu rodziny musiał być bardzo zły. Średnia długość życia kobiet wynosiła 28 lat, mężczyzn 36 lat.”
W ostatnim pokoleniu nagle zaprzestano używania kurhanu i znaleziono prawie wyłącznie niemowlęta i małe dzieci. Szarapowa dodaje: „Możliwe, że mieszkańcy zostali zdziesiątkowani przez choroby lub że pozostała część populacji udała się gdzie indziej w poszukiwaniu lepszego życia”.
Wielu partnerów i wiele dzieci dla domniemanego pierworodnego syna
„Istnieje globalne powiązanie pomiędzy różnymi systemami rodzinnymi a pewnymi formami stylu życia i ekonomią” – mówi Blöcher. „Niemniej jednak społeczeństwa ludzkie charakteryzują się dużym stopniem elastyczności”. Dodaje: „U Nepluyevsky’ego znajdujemy dowody na wzór nierówności typowy dla pasterzy: wielu partnerów i wiele dzieci w przypadku domniemanego pierworodnego syna oraz brak związków lub monogamiczne związki w przypadku większości innych”.
Autorzy znajdują dodatkowe dowody genomiczne na to, że populacje genetycznie podobne do społeczeństwa Neplujevsky’ego żyły na większości euroazjatyckiego pasa stepowego. Burger komentuje: „Jest całkiem możliwe, że znaleziony przez nas lokalny wzór dotyczy znacznie większego obszaru”. Przyszłe badania wykażą, w jakim stopniu model „Neplujevskiego” można zweryfikować na innych prehistorycznych stanowiskach w Eurazji.