Używanie narzędzi nie jest wyłącznie cechą ludzi. Szympansy używają patyków jako narzędzi. Delfiny, wrony i słonie są również znane ze swoich umiejętności posługiwania się narzędziami. Raport opublikowany w czasopiśmie Cell Press Current Biology z 8 listopada 2024 r. podkreśla niezwykłą umiejętność słoni w posługiwaniu się wężem jako elastyczną główką prysznicową. Jako nieoczekiwany bonus naukowcy twierdzą, że mają również dowody na to, że inny słoń wie, jak zakręcić wodę, być może w ramach swego rodzaju „żartu”.
„Słonie świetnie radzą sobie z wężami” – mówi Michael Brecht z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie, jeden ze starszych autorów. „Jak to często bywa w przypadku słoni, zachowania związane z używaniem węży różnią się znacznie w zależności od zwierzęcia; słoń Mary jest królową kąpieli pod prysznicem”.
Naukowcy dokonali tego odkrycia po tym, jak inna autorka artykułu Lena Kaufmann, również z Uniwersytetu Humbolta w Berlinie, pewnego dnia była świadkiem kąpieli słoni azjatyckiej Mary w berlińskim zoo i uwieczniła to na filmie. Pokazała go swoim kolegom, którzy od razu byli pod wrażeniem. Autorka pierwszego badania, Lea Urban, postanowiła bardziej szczegółowo przeanalizować to zachowanie.
„Wcześniej nie myślałem o wężach jako o narzędziach, ale z prac Lei wynika, że słonie doskonale rozumieją te narzędzia” – mówi Brecht.
Naukowcy odkryli, że Mary systematycznie myje swoje ciało, dopasowując wąż z wodą do swoich kończyn. Zwykle chwyta wąż za jego końcówkę, aby użyć go jako sztywnej słuchawki prysznicowej. Aby dosięgnąć pleców, przełącza się na strategię lassa, chwytając wąż wyżej i machając nim nad ciałem. Kiedy Mary otrzymała większy i cięższy wąż, do mycia użyła swojego kufra, zamiast większego i mniej przydatnego węża.
Naukowcy twierdzą, że odkrycie stanowi nowy przykład wykorzystania narzędzi ukierunkowanych na cel. Ale tym, co ich najbardziej zaskoczyło, był sposób, w jaki inny słoń azjatycki Anchali zareagował podczas kąpieli Mary.
Naukowcy twierdzą, że oba słonie wykazywały agresywne interakcje w porze kąpieli. W pewnym momencie Anchali zaczęła ciągnąć wąż do siebie, a od Mary, unosząc go i zaginając, aby zakłócić przepływ wody. Chociaż nie mogą być pewni intencji Anchali, wyglądało na to, że słoń wykazywał coś w rodzaju zachowania związanego z używaniem narzędzia drugiego rzędu, uniemożliwiając innemu słoniowi korzystanie z narzędzia w bardziej konwencjonalny sposób, być może w akcie sabotażu.
„Niespodzianką było z pewnością zachowanie Anchalego polegające na zaciskaniu i zaginaniu” – mówi Brecht. „Nikt nie przypuszczał, że będzie na tyle mądra, aby wykonać taką sztuczkę”.
W rzeczywistości donosi, że w laboratorium toczyło się wiele debat na temat zachowania Anchali i jego znaczenia. Potem zobaczyli, jak Anchali znalazł inny sposób na zakłócenie prysznica Mary. W tym przypadku Anchali wykonał coś, co naukowcy nazywają stojakiem na bagażnik, aby zatrzymać przepływ wody. Aby dokonać tego wyczynu, Anchali umieszcza trąbę na wężu, a następnie opuszcza na niego swoje masywne ciało.
Brecht wyjaśnia, że słonie są dobrze wyszkolone, aby nie nadepnąć na węże, aby opiekunowie ich nie zbesztali. W rezultacie, jego zdaniem, prawie nigdy tego nie robią. Naukowcy podejrzewają, że właśnie dlatego Anchali zaproponowało bardziej wymagające rozwiązania, aby zatrzymać przepływ wody podczas pryszniców Mary.
„Kiedy Anchali wpadła na pomysł drugiego zachowania, które zakłócało dopływ wody do Mary, byłem prawie pewien, że próbuje sabotować Mary” – powiedział Brecht.
Odkrycia przypominają o niezwykłych umiejętnościach manipulacyjnych słoni i posługiwaniu się narzędziami, które są możliwe dzięki zdolności chwytania ich trąb. Naukowcy twierdzą, że obecnie zastanawiają się, co odkrycia dotyczące słoni w ogrodach zoologicznych oznaczają dla słoni w ich naturalnym środowisku.
„Czy słonie płatają sobie nawzajem figle na wolności?” – zapytał Brechta. „Kiedy po raz pierwszy zobaczyłem, jak Anchali zaciska się i zaciska, wybucham śmiechem. Zastanawiam się więc, czy Anchali też uważa to za zabawne, czy po prostu jest wredna?”
Badania te zostały sfinansowane przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych.
Film w artykule w czasopiśmie: https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(24)01371-X