Często uważa się, że szympansy i bonobo odzwierciedlają dwie różne strony ludzkiej natury – gotowy do konfliktu szympans kontra pokojowe bonobo – ale nowe badanie opublikowane 12 kwietnia w czasopiśmie Current Biology pokazuje, że w obrębie własnych społeczności samce bonobo są częściej agresywne niż samce szympansów. W przypadku obu gatunków bardziej agresywne samce miały więcej możliwości krycia.
„Szympansy i bonobo wykorzystują agresję na różne sposoby z określonych powodów” – mówi antropolog i główna autorka Maud Mouginot z Uniwersytetu Bostońskiego. „Chodzi o to, aby nie unieważniać wizerunku bonobo jako pokojowych zwierząt – chodzi o to, że oba gatunki są znacznie bardziej złożone.”
Chociaż poprzednie badania dotyczyły agresji u bonobo i szympansów, jest to pierwsze badanie, w którym bezpośrednio porównano zachowanie tego gatunku przy użyciu tych samych metod terenowych. Naukowcy skupili się na agresji samców, która często jest powiązana z reprodukcją, zauważyli jednak, że samice bonobo i szympansów nie są bierne, a ich agresja wymaga własnych przyszłych badań.
Aby porównać agresję bonobo i szympansów, zespół zbadał wskaźniki agresji samców w trzech społecznościach bonobo w Rezerwacie Kokolopori Bonobo (Demokratyczna Republika Konga) i dwóch społecznościach szympansów w Parku Narodowym Gombe (Tanzania). Ogółem zbadali zachowanie 12 bonobo i 14 szympansów, przeprowadzając „ogniskowe śledzenie”, które polegało na śledzeniu zachowania jednej osoby przez cały dzień i sprawdzaniu, jak często angażowała się ona w agresywne interakcje, z kim te interakcje były i czy miały charakter fizyczny, czy też nie (np. czy agresor popychał i gryzł, czy po prostu gonił przeciwnika).
„Idziesz do ich gniazd i czekasz, aż się obudzą, a potem po prostu podążasz za nimi przez cały dzień – od chwili, gdy się obudzą, do chwili, gdy w nocy kładą się spać – i nagrywasz wszystko, co robią” – mówi Mouginot .
Ku swemu zaskoczeniu naukowcy odkryli, że samce bonobo były częściej agresywne niż szympansy. Ogólnie bonobo angażowały się w 2,8 razy bardziej agresywne interakcje i 3 razy więcej agresji fizycznej.
Podczas gdy samce bonobo były prawie wyłącznie agresywne w stosunku do innych samców, szympansy częściej zachowywały się agresywnie w stosunku do samic. Agresja szympansów również częściej obejmowała „koalicje” samców (13,2% w porównaniu z 1% agresji bonobo). Naukowcy uważają, że te koalicje mogą być jednym z powodów rzadszej agresji wśród szympansów. Kłótnie z udziałem grup samców mogą spowodować więcej obrażeń, a walki wewnątrz społeczności mogą również osłabić zdolność grupy do zwalczania innych grup szympansów. Bonobo nie mają tego problemu, ponieważ większość ich sporów toczy się jeden na jednego, nigdy nie zaobserwowano, aby zabijały się nawzajem i nie uważa się, że są terytorialne, co pozostawia ich społecznościom swobodę kłótni między sobą.
Zarówno w przypadku szympansów, jak i bonobo, bardziej agresywne samce odnosiły większe sukcesy w godach. Naukowcy byli zaskoczeni, gdy odkryli to zjawisko u bonobo, u których dominująca dynamika społeczna, w której samice często przewyższają samce, w porównaniu z szympansami, u których hierarchia jest zdominowana przez samce, w której koalicje samców zmuszają samice do krycia.
„Bardziej agresywne samce bonobo częściej kopulują z samicami, czego się nie spodziewaliśmy” – powiedział Mouginot. „Oznacza to, że kobiety niekoniecznie wybierają milszych mężczyzn”.
Odkrycia te częściowo zaprzeczają dominującej hipotezie dotyczącej zachowań naczelnych i antropologii – hipotezie samoudomowienia – która zakłada, że agresja została wybrana u bonobo i ludzi, ale nie u szympansów.
Naukowcy nie byli w stanie ocenić nasilenia agresywnych interakcji pod kątem tego, czy spowodowały rany, czy urazy, ale są to dane, które mają nadzieję zebrać w przyszłości. Chcą także porównać agresywne zachowanie innych grup szympansów i bonobo, ponieważ możliwe jest, że zachowanie różni się w zależności od społeczności i podgatunku.
„Chciałbym, aby badanie zostało uzupełnione porównywalnymi danymi z innych ośrodków terenowych, abyśmy mogli lepiej zrozumieć zmienność w obrębie gatunku i pomiędzy gatunkami” – mówi Mouginot.