Korzystając z technik rozkładu przodków, międzynarodowy zespół badawczy ujawnił głęboko rozbieżne pochodzenie wśród zmieszanych populacji z angolskiej pustyni Namib. To wyjątkowe dziedzictwo genetyczne przybliża badaczy do zrozumienia rozkładu zmienności genetycznej w szerszym regionie południowej Afryki przed rozpowszechnieniem się produkcji żywności.
Afryka jest kolebką współczesnego człowieka i kontynentem o najwyższym poziomie różnorodności genetycznej. Chociaż starożytne badania DNA ujawniają pewne aspekty struktury genetycznej Afryki przed rozprzestrzenieniem się produkcji żywności, kwestie dotyczące konserwacji DNA ograniczyły wiedzę płynącą ze starożytnego DNA.
Mając nadzieję na znalezienie wskazówek we współczesnych populacjach, badacze z portugalsko-angolskiego TwinLab wybrali się na angolską pustynię Namib – odległy, wieloetniczny region, w którym spotykały się różne tradycje. „Udało nam się zlokalizować grupy, o których sądzono, że zniknęły ponad 50 lat temu” – stwierdza Jorge Rocha, genetyk populacyjny z Centro de Investigação em Biodiversidade e Recursos Genéticos (CIBIO, Uniwersytet w Porto), który wraz z Antropolodzy z Angoli Samuel i Teresa Aço z Centro de Estudos do Deserto (CEDO).
Wśród społeczności, które napotkał zespół, znajduje się Kwepe – grupa duszpasterska posługująca się językiem znanym jako Kwadi. „Kwadi był językiem klikającym, który miał wspólnego przodka z językami Khoe, którymi posługują się zbieracze i pasterze w całej Afryce Południowej” – wyjaśnia Anne-Maria Fehn, lingwistka z CIBIO, która brała udział w pracach terenowych i była w stanie przeprowadzić wywiad, który może okazać się dwóch ostatnich mówców Kwadiego. „Języki khoe-kwadi powiązano z prehistoryczną migracją pasterzy z Afryki Wschodniej” – dodaje Rocha, którego badania skupiają się na historii populacji Afryki Południowej. Ponadto zespół skontaktował się z grupami posługującymi się językiem bantu, które stanowią część dominującej tradycji pasterskiej w południowo-zachodniej Afryce, a także z grupami marginalizowanymi, których początki wiążą się z tradycją zbieractwa, odrębną od tradycji sąsiednich ludów Kalahari i których oryginalny język rzekomo zaginął.
Nowoczesne badania DNA mogą uzupełniać starożytne badania DNA
Nowe badanie zespołu pokazuje, że mieszkańcy angolskiego Namibu znacznie różnią się od innych współczesnych populacji, ale są też wysoce zorganizowani między sobą. „Zgodnie z naszymi wcześniejszymi badaniami nad DNA odziedziczonym od matki, większość różnorodności obejmującej cały genom segreguje się według statusu społeczno-ekonomicznego. Wiele naszych wysiłków poświęcono zrozumieniu, ile z tej lokalnej zmienności i globalnej ekscentryczności było spowodowane dryfem genetycznym – losowy proces, który nieproporcjonalnie wpływa na małe populacje – i przez domieszkę populacji zaginionych” – mówi Sandra Oliveira, badaczka na Uniwersytecie w Bernie w Szwajcarii, która pracowała z tymi populacjami podczas studiów doktoranckich i podoktorskich pod kierunkiem Rochy i Marka Stoneking w CIBIO i Instytucie Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka (MPI-EVA) w Lipsku w Niemczech. Zespół wykazał, że poza dużym wpływem dryfu genetycznego, który przyczynił się do różnic między sąsiednimi grupami o różnym statusie społeczno-ekonomicznym, potomkowie osób mówiących w języku Kwadi i marginalizowane społeczności pustyni Namib zachowują unikalne pochodzenie sprzed okresu bantu, które można znaleźć jedynie w populacjach pustyni Namib.
Mark Stoneking, który przyczynił się do najwcześniejszych badań obejmujących cały genom zbieraczy z Afryki Południowej i brał udział w tym badaniu, mówi: „Poprzednie badania ujawniły, że zbieracze z pustyni Kalahari wywodzą się z populacji przodków, która jako pierwsza oddzieliła się od wszystkich innych istniejących ludzi Nasze wyniki konsekwentnie umieszczają nowo zidentyfikowanych przodków w tej samej linii przodków, ale sugerują, że przodkowie spokrewnieni z Namibem oddzielili się od wszystkich innych przodków z Afryki Południowej, po czym nastąpił podział północnych i południowych przodków Kalahari”. Dzięki tym nowym informacjom badacze mogli zrekonstruować szczegółowe historie kontaktów wynikające z migracji pasterzy posługujących się językiem khoe-kwadi i rolników posługujących się językiem bantu do południowej Afryki. Co więcej, badanie pokazuje, że współczesne badania DNA ukierunkowane na słabo zbadane regiony o dużej różnorodności etnolingwistycznej mogą uzupełniać starożytne badania DNA w badaniu głębokiej struktury genetycznej kontynentu afrykańskiego.